Nieznane dotąd ułatwienia w zatrudnianiu obywateli Ukrainy.

Według najnowszych danych, na chwilę obecną do Polski przybyło już ponad 2 miliony osób uciekających przed wojną na Ukrainie. Większość z nich stanowią obywatele Ukrainy, którzy w krótkim czasie staną się najliczniejszą mniejszością narodową aktywną na polskim rynku pracy. Zapewne obecnie wielu pracodawców, którzy chcieliby zatrudnić obywatela Ukrainy, zastanawia się w jaki sposób tego dokonać. Okazuje się, że nie jest to aż tak skomplikowane jak mogłoby się wydawać, bowiem ustawodawca ze względu na trudną sytuację za naszą wschodnią granicą znacznie uprościł kwestię związaną z podejmowaniem pracy przez obywateli Ukrainy. Jeśli chodzi o kwestię samego pobytu cudzoziemców, to wymaga ona już znacznie dłuższej analizy. Pracodawca w procesie zatrudniania cudzoziemca powinien zawsze mieć na uwadze dwa aspekty, jakimi są pobyt i praca.

Odnosząc się do sytuacji prawnej obywateli Ukrainy przebywających na terenie RP (legalizacji ich pobytu i zatrudnienia), należy wskazać, że kształtuje się ona w zależności od tego, czy osoby te:

1. legalnie przebywały na terenie Polski przed 24 lutego 2022 r.,

2. na skutek wojny na Ukrainie przekroczyły granicę Polski po 24 lutego 2022 r., a ich pobyt uznaje się za legalny na podstawie art. 2 ust 1 Ustawy z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa.

Ważna informacja z ostatniej chwili – mamy ekspresową nowelizację specustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (nowelizacja z dnia 23 marca 2022 r.), pomocą objęci zostali obywatele Ukrainy, którzy przybyli do Polski nie tylko bezpośrednio z terytorium Ukrainy lecz także Ci, którzy przekroczyli granicę Polski przez terytorium innego kraju np. Czechy, Słowacja.

Przybycie przed 24 lutego:

Pobyt obywateli Ukrainy, którzy przyjechali na terytorium Polski przed 24 lutego, jest legalny, jeżeli ostatni dzień pobytu obywatela Ukrainy na terytorium Polski na podstawie:

-wizy krajowej przypada w okresie od dnia 24 lutego 2022 r., okres pobytu obywatela na podstawie tej wizy oraz okres jej ważności ulegają przedłużeniu z mocy prawa do dnia 31 grudnia 2022 r.,

- analogicznie jest w przypadku, gdy obywatelowi Ukrainy kończy się we wspomnianym wyżej czasie zezwolenie na pobyt czasowy (karta pobytu). Jeśli w ostatni dzień okresu ważności zezwolenia na pobyt czasowy obywatela Ukrainy przypada w tym okresie, to okres ważności tego zezwolenia ulega przedłużeniu z mocy prawa również do 31 grudnia 2022 r.

Cudzoziemiec, który posiada kartę pobytu, która na mocy specustawy została przedłużona do 31 grudnia 2022 r. i należy do grupy osób, którzy wjechali do Polski przed 24 lutego, może już w tym momencie złożyć wniosek o wydanie karty pobytu. Może to zrobić, jeśli tylko wyraża chęć pozostania w Polsce dłużej niż do końca roku. Karta pobytu jest  wydawana na okres do trzech lat.

W sytuacji, gdy wobec obywatela Ukrainy przebywającego w Polsce została wydana decyzja administracyjną, w której obywatel ten ma wyznaczony termin do opuszczenia terytorium RP i termin ten przypada w okresie od dnia 24 lutego 2022 r., to ulega on wydłużeniu aż o 18 miesięcy (do 24.08.2023 r.). Tak samo jest w przypadku gdy obywatel Ukrainy ma w takiej decyzji określony termin dobrowolnego powrotu przypadającego w okresie od dnia 24 lutego 2022 r.  Ponadto, za legalny przez okres 18 miesięcy zostaje uznany  pobyt na podstawie ruchu bezwizowego, wizy lub dokumentu pobytowego.

Przybycie po 24 lutego:

W odniesieniu do obywateli, którzy przybyli do Polski po rozpoczęciu wojny na Ukrainie, art. 2 ust 1 specustawy przewiduje, że mogą legalnie przebywać w RP przez okres 18 miesięcy, poczynając od 24 lutego 2022 r. tj. do 24 sierpnia 2023 r. Na takich samych zasadach pobytowych mogą przebywać również osoby posiadające Kartę Polaka lub członkowie najbliższej rodziny jej posiadacza. Dodatkowo obywatele Ukrainy, którzy wyrażają zamiar pozostania dłużej na terytorium RP niż przewidziane 18 miesięcy i chcą przedłużyć legalny pobyt w Polsce, a przybyły 24 lutego lub później mogą złożyć wniosek o zezwolenie na pobyt czasowy do trzech lat (karta pobytu), nie wcześniej jednak niż po upływie 9 miesięcy od dnia przybycia do Polski, ale nie później niż 24 sierpnia 2023 r.

Należy również przypomnieć, o czym ostatnio się zapomina, że z uwagi na obowiązujący jeszcze stan epidemii COVID-19, nie tylko obywatele Ukrainy, ale także innych państw mogą przebywać w Polsce legalnie po utracie ważności wiz krajowych i zezwoleń na pobyt czasowy do trzydziestu dni po dacie zniesienia stanu epidemii.

Odnosząc się do zagadnienia legalizacji pracy, wszyscy obywatele Ukrainy, zarówno Ci, którzy przebywają w Polsce legalnie przed wybuchem wojny na Ukrainie, jak również osoby, które przybyły po 24 lutego 2022 r. nie muszą starać się o pozwolenie na pracę. Pracodawca może zawrzeć umowę o pracę lub zlecenie z obywatelem Ukrainy bez starania się o zezwolenie lub oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy dla takiego cudzoziemca. Wystarczy, że pracodawca zgłosi fakt zatrudnienia do urzędu pracy właściwego dla siedziby firmy. Sposobem, w jaki powinien tego dokonać jest zgłoszenie, które można wysłać tylko w sposób elektroniczny, poprzez portal praca.gov.pl, na którym pracodawca uprzednio winien założyć profil. Zgłoszenie należy potwierdzić poprzez profil zaufany lub podpisem kwalifikowanym. Należy przy tym pamiętać, aby zgłoszenia dokonać w terminie 14 dni od rozpoczęcia pracy przez cudzoziemca. Niezachowanie powyższego terminu może skutkować nałożeniem kary grzywny. W przypadku uchybienia tego terminu lub nie zgłoszenia faktu podjęcia pracy, wykonywanie pracy przez obywatela Ukrainy uważa się w takim wypadu za nielegalne.

Nadto, należy zwrócić uwagę, na to, iż wprawdzie nie jest obowiązkowe pozyskanie przez Ukraińca numeru PESEL, nie mniej jednak przy podjęciu pracy ma to istotne znaczenie, ponieważ umożliwia zgłoszenie takiej osoby do ubezpieczenia przez pracodawcę. Nadany numer PESEL pozwala ponadto na zakładanie i wykonywanie działalności gospodarczej w Polsce na takich samych zasadach jakie dotyczą obywateli polskich. Mimo, iż droga do zatrudnienia jaką daje specustawa jest szybka i nieskomplikowana, to nie zwalnia pracodawcy z obowiązku stosowania przepisów BHP przy zatrudnianiu nowych pracowników.

Pracodawca, który wyraża chęć zatrudnienia większej liczby obywateli Ukrainy, może poprzez stronę www.pomagamukrainie.gov.pl, wypełniając odpowiedni formularz i podpisując go profilem zaufanym lub podpisem kwalifikowanym, wskazać liczbę osób oraz okres na  jak chciałby je zatrudnić. Właściwa jednostka koordynująca pomoc dla uchodźców, do której trafi formularz skontaktuje się z zainteresowanym pracodawcą.

Warto zgłosić w powiatowym urzędzie pracy chęć zatrudnienia pracownika, ponieważ z powyższego portalu mogą skorzystać obywatele Ukrainy, którzy deklarują chęć podjęcia pracy. Specustawa daje Ukraińcom pozostającym bez pracy możliwość zarejestrowania się w Urzędzie Pracy jako osoba bezrobotna, która może skorzystać z pomocy w znalezieniu pracy, szkoleń zawodowych czy ewentualnego zasiłku. Osoba poszukująca pracy może skorzystać ponadto z pomocy konsultanta Zielonej Linii, rozmawiającego również w języku ukraińskim, który pomoże w wyszukaniu odpowiedniej oferty pracy.